Fiscaal advies inzake conserverende aanslag bij emigratie van certificaathouder via STAK (Box 2)

Als jouw cliënt in Nederland woont en uitsluitend certificaten van aandelen houdt via een STAK (Stichting Administratiekantoor), dan is hij in fiscale zin economisch gerechtigd tot de onderliggende aandelen van de BV’s. Ook al is hij juridisch gezien geen aandeelhouder, de certificaten geven recht op de vermogenswinsten (en vaak op de stemrechten via volmacht of instructierecht).

De Nederlandse fiscus kijkt bij de emigratieheffing (conserverende aanslag) niet alleen naar juridische eigendom, maar ook naar de economische gerechtigdheid tot aandelen in box 2.

Toepasselijkheid van artikel 4.16 lid 1 sub h Wet IB 2001
Op grond van dit artikel wordt bij emigratie een fictieve vervreemding aangenomen van een aanmerkelijk belang. De bepaling luidt (kort samengevat):
“Tot de vervreemdingen van aandelen wordt gerekend: het ophouden van binnenlandse belastingplicht als de belastingplichtige een aanmerkelijk belang heeft.”

Het begrip aanmerkelijk belang wordt in artikel 4.6 e.v. Wet IB 2001 ruim uitgelegd. Daaronder valt óók het houden van economisch eigendom van aandelen. Volgens vaste jurisprudentie en de uitleg van de Belastingdienst worden certificaathouders via een STAK in beginsel aangemerkt als houders van een aanmerkelijk belang, als zij via hun certificaten 5% of meer van de aandelen vertegenwoordigen.

1. STAK-structuur wordt fiscaal transparant behandeld
De Belastingdienst beschouwt in de praktijk een STAK zonder zelfstandige doelstelling en met passieve rol (klassiek administratiekantoor) als fiscaal transparant. Dat betekent dat de certificaathouder geacht wordt de onderliggende aandelen zelf te houden.
👉 Dus: bij emigratie wordt de cliënt behandeld als houder van aandelen en is artikel 4.16 van toepassing.

2. Juridisch versus economisch eigendom
Voor de toepassing van de conserverende aanslag is economisch eigendom doorslaggevend. Juridisch eigendom via de STAK is dus niet vereist. Het fiscale eigendomsbegrip is ruimer dan het civielrechtelijke.

3. Vergelijking met andere rechten (opties, winstrechten)
Bij opties of converteerbare rechten is er pas sprake van een aanmerkelijk belang bij uitoefening. Certificaten via een STAK daarentegen vertegenwoordigen direct een economische claim op het onderliggende kapitaal, en worden direct in box 2 belast. Daarom valt dit eerder onder de conserverende aanslag dan andere vermogensrechten.

4. Risicoanalyse en kans op conserverende aanslag
De kans dat de Belastingdienst een conserverende aanslag oplegt bij emigratie van een certificaathouder via een STAK die een conglomeraat aanhoudt, is zeer groot (praktisch 100%), mits het aanmerkelijk belang wordt overschreden. De fiscus rekent dit alsof er aandelen worden gehouden.

5. Structurering vóór emigratie
Er zijn maar beperkte mogelijkheden om een conserverende aanslag te voorkomen:

Verkoop of afsplitsing van de certificaten vóór emigratie (dan wordt afgerekend op het werkelijke moment).

Verspreiding van het belang onder familieleden (zodat niemand boven 5% komt – moet echt zijn, geen schijn).

Overdracht aan een (buitenlands) trust- of fondsvehikel, maar dat kan leiden tot heffing op een ander moment of andere basis (bijvoorbeeld bij vestigingsplaatsfictie).

Let op: de fiscus kijkt scherp naar anti-misbruikbepalingen (artikel 4.17a en 2.14 Wet IB 2001). Elke herstructurering wordt getoetst op reële economische redenen.

Conclusie
De cliënt krijgt bij emigratie vrijwel zeker een conserverende aanslag over de waarde van de certificaten, ondanks het ontbreken van juridisch aandeelhouderschap. De fiscus beschouwt de certificaten als bewijs van economisch eigendom van een aanmerkelijk belang. Een STAK biedt in deze context geen bescherming tegen emigratieheffing.